نیلی كهریم:كورد شایهنی ههموو چاكهیهكه
نیلی كەریم، ئەكتەرێكی بە توانای میسرییە، بەهۆی ئەو رۆڵە جوانانەی دەیانبینێ دەچێتە دڵی هەموو هەوادارانیەوە، بۆ زیاتر ئاشنابوون بەم ئەكتەرە (رووداو) ئەم هەڤپەیڤینەی لەگەڵ سازكرد:
هەڤپەیڤین: فابیان عەون / رووداو – بەیروت
رووداو: بەهۆی بەشدارینەكردنت لە فیلمی ئیسلام حەننا، چەند نیشانەیەكی پرسیارت لەسەر دروستبوون؟
نیلی: مەسەلەكە تەنیا ئەوەبوو كە من ئامادە نەبووم بۆ بینینی ئەو رۆڵەی پێم درابوو، هەرچەندە رۆڵی پاڵەوانی فیلمەكەش بوو، بەڵام داوای لێبووردنم كرد.
رووداو: هیچ شێوازێكی دیاریكراوت هەیە بۆ ئەوەی لەگەڵ هەر بەرهەمهێنەرێك كار بكەی؟
نیلی: نەخێر، سوپاس بۆ خوا هیچ كێشەیەكم نییە، ئەوەی بەلامەوە گرنگە، تەنیا ئەو رۆڵەیە كە لە فیلمەكەدا دەیبینم. پێموایە تاوەكو ئێستا لە دەستنیشانكردنی هیچ كارێكی خۆمدا هەڵەم نەكردووە، جەماوەری منیش هەمیشە پشتیوانم بوون و هانیانداوم بۆ پێشكەوتنی زیاتر.
رووداو: دەڵێن لای بەرهەمهێنەران ئافرەت بەنازترە لەو پیاوەی ساڵانێكی زۆری لەو بوارەدا بەسەربردووە؟
نیلی: ئەو كەسەی خاوەن بەهرەیە دەتوانێت خۆی بسەپێنێ، جا پیاو بێت یان ئافرەت، تواناكان بەسن بۆ ئەوەی بەرهەمهێنەر دەست بە ئەكتەرەوە بگرێت، بێئەوەی هۆكارە دەرەكییەكان كاریگەرییان هەبێت.
رووداو: حەزت لەكام رۆڵە؟
نیلی: من هەمیشە بەدوای ئەو رۆڵانەوەم كە سەرنجم رادەكێشن و دڵم خۆش دەكەن، زۆربەی جار ئەو رۆڵانە رەتدەكەمەوە كە دووبارەن.
رووداو: بەڵام ئێستا قەرەباڵخی دەبینین لە دەق و نووسینەكاندا؟
نیلی: ئەوە راستە، بەڵام كەس نكۆڵی لەوە ناكات كە نووسەری زۆر بەتوانامان هەیەو هەوڵدەدەن كاری نوێ بكەن، دوور لەو كارە رۆتینییانەی بینەری ئێمە لەسەریان راهاتووە.
رووداو: دەڵێن هەندێك كێشە لە هەندێك شوێنی دیاریكراوی زنجیرە درامای خود (ذات) هەبوو، بۆیە وێنەگرتن لەكاتی خۆیدا تەواو نەبوو؟
نیلی: ئەوە تەنیا پروپاگەندەیە، هیچ بنەمایەكی نییە، باشترین بەڵگەش ئەوەیە كە ئێمە 70%ی كارەكانی وێنەگرتنمان تەواو كردبوو بەر لەوەی دوابخرێت، ئەویش بەهۆی هۆكارێكی رەوا كە ئێمە لە ناوەڕاستی مانگی رەمەزانەوە لە وێنەگرتنی تەواو دەبووین، بەوەش نەماندەتوانی پەخش و نمایشی بكەین.
رووداو: دواخستنی بۆ رەمەزانی داهاتوو تۆی نیگەران نەكردووە؟
نیلی: زۆر بڕوام بەوەیە، كە تەنیا ئەو شتە روودەدات خوا نووسیویەتی، لەوانەیە ئەوە خێری بۆ زنجیرەكە هەبێت، بەهۆی زۆری بەرهەمە درامییەكانی رەمەزانی رابردوو. بڕوا بكەن چیرۆكێكی زۆر جوانەو چاوەڕێی زۆری لێدەكەم.
رووداو: لەكاتی وێنەگرتنی ئەو كارەدا هیچ كێشەیەكت بۆ هاتە پێش؟
نیلی: تەنیا ماندووبوونی دەروونی و جەستەیی، چونكە وێنەگرتنەكە رۆژانە بوو بەبێ راوەستان.
رووداو: دەڵێن تۆ لەوانەی كە زاراوەی (پاڵەوانیەتی رەها) رەتدەكەیەوە؟
نیلی: نەك بە مانای رەتكردنەوە، هێندەی ئەوەی كە ئەوە دادپەروەرییە لەگەڵ كارەكان لە هەموو روویێكەوە، لەم كارەشدا من بەهاوبەشی لەگەڵ چەندین ئەكتەری دیكە رۆڵی پاڵەوان دەبینم، وەك باسم سەمرە، ناهد سوباعی، هانی عادل، ئینتیسار، ئەبو زیكراو مەریەم نەعوم.. ئێمە هەموومان پاڵەوانی كارەكەین و پێكەوە بەرپرسیاریەتییەكەمان هەڵگرتووە.
رووداو: رات لەبارەی ئەو هونەرمەندانە چییە كە راشكاوانە بۆچوونە سیاسییەكانیان باسدەكەن؟
نیلی: بەڕای من پێویستە هونەرمەند دەست نەخاتە ناو سیاسەت، بەڵام لە كۆتاییدا هونەرمەندیش مرۆڤەو مافی خۆیەتی گوزارشت لە هەست و سۆزەكانی بكات.
رووداو: قەت سەردانی هەولێرت كردووە؟
نیلی: نەخێر، هێشتا ئەو سەردانەم نەكردووە، بەڵام زۆرم بیستووە لەسەر هەرێمی كوردستان و رەوشی ئاوەدانی و تێكۆشانی گەلەكەی بۆ سەلماندنی توانا و سەركەوتنەكانی لە هەر شوێنێك كە لێی بێت.
رووداو: ئەگەر رۆژێك داوات لێكرا رۆڵی ئافرەتێكی كورد ببینی، قبووڵی دەكەی؟
نیلی: من هەر رۆڵێك قبووڵ دەكەم كە سەرنجم راكێشێت و ئەرشیفی كارەكانم دەوڵەمەند بكات، بێگومان لاریم نییە لە قبووڵكردنی رۆڵی ئافرەتی كورد ئەگەر ئەو رۆڵە هەموو ئەو توخم و رەگەزانەی تێدابێت كە من بۆ رەتكردنەوە یان قبووڵكردنیان لەبەرچاوی دەگرم.
رووداو: چ پەیامێك ئاراستەی گەلی كورد دەكەی؟
نیلی: هیوادارم هەمیشە لە پێشكەوتندا بن و ئەو شتە بەدەستبێنن كە دەیانەوێ، چونكە گەلێكە شایەنی هەموو چاكەیەكە.
هەڤپەیڤین: فابیان عەون / رووداو – بەیروت
رووداو: بەهۆی بەشدارینەكردنت لە فیلمی ئیسلام حەننا، چەند نیشانەیەكی پرسیارت لەسەر دروستبوون؟
نیلی: مەسەلەكە تەنیا ئەوەبوو كە من ئامادە نەبووم بۆ بینینی ئەو رۆڵەی پێم درابوو، هەرچەندە رۆڵی پاڵەوانی فیلمەكەش بوو، بەڵام داوای لێبووردنم كرد.
رووداو: هیچ شێوازێكی دیاریكراوت هەیە بۆ ئەوەی لەگەڵ هەر بەرهەمهێنەرێك كار بكەی؟
نیلی: نەخێر، سوپاس بۆ خوا هیچ كێشەیەكم نییە، ئەوەی بەلامەوە گرنگە، تەنیا ئەو رۆڵەیە كە لە فیلمەكەدا دەیبینم. پێموایە تاوەكو ئێستا لە دەستنیشانكردنی هیچ كارێكی خۆمدا هەڵەم نەكردووە، جەماوەری منیش هەمیشە پشتیوانم بوون و هانیانداوم بۆ پێشكەوتنی زیاتر.
رووداو: دەڵێن لای بەرهەمهێنەران ئافرەت بەنازترە لەو پیاوەی ساڵانێكی زۆری لەو بوارەدا بەسەربردووە؟
نیلی: ئەو كەسەی خاوەن بەهرەیە دەتوانێت خۆی بسەپێنێ، جا پیاو بێت یان ئافرەت، تواناكان بەسن بۆ ئەوەی بەرهەمهێنەر دەست بە ئەكتەرەوە بگرێت، بێئەوەی هۆكارە دەرەكییەكان كاریگەرییان هەبێت.
رووداو: حەزت لەكام رۆڵە؟
نیلی: من هەمیشە بەدوای ئەو رۆڵانەوەم كە سەرنجم رادەكێشن و دڵم خۆش دەكەن، زۆربەی جار ئەو رۆڵانە رەتدەكەمەوە كە دووبارەن.
رووداو: بەڵام ئێستا قەرەباڵخی دەبینین لە دەق و نووسینەكاندا؟
نیلی: ئەوە راستە، بەڵام كەس نكۆڵی لەوە ناكات كە نووسەری زۆر بەتوانامان هەیەو هەوڵدەدەن كاری نوێ بكەن، دوور لەو كارە رۆتینییانەی بینەری ئێمە لەسەریان راهاتووە.
رووداو: دەڵێن هەندێك كێشە لە هەندێك شوێنی دیاریكراوی زنجیرە درامای خود (ذات) هەبوو، بۆیە وێنەگرتن لەكاتی خۆیدا تەواو نەبوو؟
نیلی: ئەوە تەنیا پروپاگەندەیە، هیچ بنەمایەكی نییە، باشترین بەڵگەش ئەوەیە كە ئێمە 70%ی كارەكانی وێنەگرتنمان تەواو كردبوو بەر لەوەی دوابخرێت، ئەویش بەهۆی هۆكارێكی رەوا كە ئێمە لە ناوەڕاستی مانگی رەمەزانەوە لە وێنەگرتنی تەواو دەبووین، بەوەش نەماندەتوانی پەخش و نمایشی بكەین.
رووداو: دواخستنی بۆ رەمەزانی داهاتوو تۆی نیگەران نەكردووە؟
نیلی: زۆر بڕوام بەوەیە، كە تەنیا ئەو شتە روودەدات خوا نووسیویەتی، لەوانەیە ئەوە خێری بۆ زنجیرەكە هەبێت، بەهۆی زۆری بەرهەمە درامییەكانی رەمەزانی رابردوو. بڕوا بكەن چیرۆكێكی زۆر جوانەو چاوەڕێی زۆری لێدەكەم.
رووداو: لەكاتی وێنەگرتنی ئەو كارەدا هیچ كێشەیەكت بۆ هاتە پێش؟
نیلی: تەنیا ماندووبوونی دەروونی و جەستەیی، چونكە وێنەگرتنەكە رۆژانە بوو بەبێ راوەستان.
رووداو: دەڵێن تۆ لەوانەی كە زاراوەی (پاڵەوانیەتی رەها) رەتدەكەیەوە؟
نیلی: نەك بە مانای رەتكردنەوە، هێندەی ئەوەی كە ئەوە دادپەروەرییە لەگەڵ كارەكان لە هەموو روویێكەوە، لەم كارەشدا من بەهاوبەشی لەگەڵ چەندین ئەكتەری دیكە رۆڵی پاڵەوان دەبینم، وەك باسم سەمرە، ناهد سوباعی، هانی عادل، ئینتیسار، ئەبو زیكراو مەریەم نەعوم.. ئێمە هەموومان پاڵەوانی كارەكەین و پێكەوە بەرپرسیاریەتییەكەمان هەڵگرتووە.
رووداو: رات لەبارەی ئەو هونەرمەندانە چییە كە راشكاوانە بۆچوونە سیاسییەكانیان باسدەكەن؟
نیلی: بەڕای من پێویستە هونەرمەند دەست نەخاتە ناو سیاسەت، بەڵام لە كۆتاییدا هونەرمەندیش مرۆڤەو مافی خۆیەتی گوزارشت لە هەست و سۆزەكانی بكات.
رووداو: قەت سەردانی هەولێرت كردووە؟
نیلی: نەخێر، هێشتا ئەو سەردانەم نەكردووە، بەڵام زۆرم بیستووە لەسەر هەرێمی كوردستان و رەوشی ئاوەدانی و تێكۆشانی گەلەكەی بۆ سەلماندنی توانا و سەركەوتنەكانی لە هەر شوێنێك كە لێی بێت.
رووداو: ئەگەر رۆژێك داوات لێكرا رۆڵی ئافرەتێكی كورد ببینی، قبووڵی دەكەی؟
نیلی: من هەر رۆڵێك قبووڵ دەكەم كە سەرنجم راكێشێت و ئەرشیفی كارەكانم دەوڵەمەند بكات، بێگومان لاریم نییە لە قبووڵكردنی رۆڵی ئافرەتی كورد ئەگەر ئەو رۆڵە هەموو ئەو توخم و رەگەزانەی تێدابێت كە من بۆ رەتكردنەوە یان قبووڵكردنیان لەبەرچاوی دەگرم.
رووداو: چ پەیامێك ئاراستەی گەلی كورد دەكەی؟
نیلی: هیوادارم هەمیشە لە پێشكەوتندا بن و ئەو شتە بەدەستبێنن كە دەیانەوێ، چونكە گەلێكە شایەنی هەموو چاكەیەكە.
خهلیل غهمگین :پــارهم نــــیـــه،بــــۆیه هــــونـــهرم وهســـتــاوه
سڤیل: هەژار مەموزینی:
خەلیل غەمگین چەندین ساڵە وڵاتی خۆی جێهێشتووەو لەئەڵمانیا نیشتەجێیە، یەكێكە لەم هونەرمەندانەی دژی كردنەوەی كەناڵی ترتهشهش بووه، ئێستاش داوای داخرانی كەناڵەكە بەقازانجی كوردانی باكور دەزانێ، لەبارەی وەستانی چەند ساڵەی لەگۆرانیگوتن “هۆكاری سەرەكی نەبوونی مادییە”.
خەلیل غەمگین لەساڵی 1958 لەگوندێكی چیای كورمانج (عەفرین) لەدایكبووەو ساڵی 1976 دەستی بەكاری هونەری كردووەو یەكەمین گۆرانیشی بەناوی “سەبرا دلا” تۆماركردووەو ئێستا خاوەنی پێنج ئەلبووم و چەند كلیپێكە، جیا لەوەی بەرهەمێكی زۆری لەكۆما بەرخودان تۆماركردووە، (سڤیل) دیمانەیەكی كورتی لەگەڵ ئەنجامداو باسی هۆكارەكانی بێدەنگی خۆی دەكات لەم چەند ساڵەی دواییدا، دەڵێت “زۆر هۆكار هەیە وایكردووە چەند ساڵێكە بێ بەرهەم بم، یەك لەوانە لایەنی ئابوورییە، كە ئەمە بووەتە بەربەست لەبەردەم مندا، دووەمیشیان زۆرجار لەبەرهەمهێنانی كلیپ بەگومانم، چونكە رەوشی كلیپ لەكوردستان باش نییەو ئەو رەوشە كاریگەریی خراپی هەیە بۆسەر كۆمەڵگای كوردی، لەبەرئەوەی گۆرانیبێژ هەیە لەساڵێكدا زیاتر لە چوار كلیپ دەكات، كە گرتە ڤیدیۆییەكانیش چ واتایەكی ناگەیەنێ، بۆیە بەبۆچوونی من ساڵی كلیپێك بكەی كە لەگەڵ راستی كۆمەڵگا بگونجێ زۆر باشە لە چوار و پێنج كلیپی دوور لەدابونەریتی كوردی، ئەم جۆرە كلیپانەش خەڵك یەك جار سەیری دەكات و دووبارە سەیری ناكەنەوە”.
وەكو خۆی باسی دەكات، لەمنداڵییەوە خەریكی كاری موزیكەو لەساڵی 1966 هونەر بۆتە كاری سەرەكی ئەو “بەڵام لەبەرئەوەی باوكم گۆرانیبێژ بوو، بێگومان ئەو حەز و ئارەزووەی باوكم هەیبوو، كاریگەریەكی زۆری لەسەر من كرد، هەروەها حەسەن جەزیری، كاوێز ئاغا، محەمەد عارف، مەریەم خان، زۆر هەڵبەستوان هەن پشتیان پێدەبەستم، كە هۆنراوەكانیانم كردووە بەگۆرانی وەك جگەرخوێن و حەكیم سەفكان”.
ئەو گۆڕانكارییە هونەرییەی لەهونەری باكوری كوردستان دروست بووە خەلیل بە “دیكۆر” وەسفی دەكات و پێی وایە ئەو گۆڕانكاریانەی رۆژ بەرۆژ دروست دەبن چ لەرووی سیاسی و هونەرییەوە لەباكووری كوردستان تەنیا روخسارییەو جدی نییە “بۆیە دەوڵەتی تورك دەیەوێت لەوكاتانەدا بەم پیلانانە ئامانجەكەی خۆی بپێكێ”. لەسەر ئەم باسە بەردەوام بوو، گوتیشی “چونكە شۆڕشی گەل لەباكوور زیاتر بەهێزتر بووە، بۆیە حكومەتی توركیا سەرەڕای بەردەوامبوونی لەسەر ئینكاریكردنی كورد، بەڵام نەیتوانی بەردەوام بێت، بۆیە لەبەرئەوە كەمێك پێشكەوتنی لەپرۆسەی سیاسی وڵاتدا كرد، لەبەرئەوەشە شۆڕشی گەل لەباكوور رۆژ لەدوای رۆژ بەهێزتر دەبێت و ئاكامی باشیشی لێدەكەوێتەوە”.
ناوبراو كردنەوەی كەناڵی TRT6 بەپیلانی نوێی توركیا وەسف دەكات دژ بە كورد، بۆیە داوای داخستنی دەكات “توركیا دوای كردنەوەی كەناڵی TRT6 ئامانج و پیلانەكانی گۆڕیووە و شێوازی دیكەی لەدژی كورد پەیڕەو كردووە، ئەوەیش كردنەوەی كەناڵەكانی ئیستای نێو توركیایە، كە لەبەرنامەكاندا ئاشكرایە كە دەیانەوێت كورد لەرێی موسڵمانیەتییەوە لەخشتە ببەن، بۆیە ئەمانە خزمەت بە چاند و هونەری كوردی ناكەن، بەڵكو دژایەتی تێكۆشانی گەلی كورد دەكەن و راستییەكان چەواشە دەكەن، دابخرێن باشترە”.
خەلیل غەمگین چەندین ساڵە وڵاتی خۆی جێهێشتووەو لەئەڵمانیا نیشتەجێیە، یەكێكە لەم هونەرمەندانەی دژی كردنەوەی كەناڵی ترتهشهش بووه، ئێستاش داوای داخرانی كەناڵەكە بەقازانجی كوردانی باكور دەزانێ، لەبارەی وەستانی چەند ساڵەی لەگۆرانیگوتن “هۆكاری سەرەكی نەبوونی مادییە”.
خەلیل غەمگین لەساڵی 1958 لەگوندێكی چیای كورمانج (عەفرین) لەدایكبووەو ساڵی 1976 دەستی بەكاری هونەری كردووەو یەكەمین گۆرانیشی بەناوی “سەبرا دلا” تۆماركردووەو ئێستا خاوەنی پێنج ئەلبووم و چەند كلیپێكە، جیا لەوەی بەرهەمێكی زۆری لەكۆما بەرخودان تۆماركردووە، (سڤیل) دیمانەیەكی كورتی لەگەڵ ئەنجامداو باسی هۆكارەكانی بێدەنگی خۆی دەكات لەم چەند ساڵەی دواییدا، دەڵێت “زۆر هۆكار هەیە وایكردووە چەند ساڵێكە بێ بەرهەم بم، یەك لەوانە لایەنی ئابوورییە، كە ئەمە بووەتە بەربەست لەبەردەم مندا، دووەمیشیان زۆرجار لەبەرهەمهێنانی كلیپ بەگومانم، چونكە رەوشی كلیپ لەكوردستان باش نییەو ئەو رەوشە كاریگەریی خراپی هەیە بۆسەر كۆمەڵگای كوردی، لەبەرئەوەی گۆرانیبێژ هەیە لەساڵێكدا زیاتر لە چوار كلیپ دەكات، كە گرتە ڤیدیۆییەكانیش چ واتایەكی ناگەیەنێ، بۆیە بەبۆچوونی من ساڵی كلیپێك بكەی كە لەگەڵ راستی كۆمەڵگا بگونجێ زۆر باشە لە چوار و پێنج كلیپی دوور لەدابونەریتی كوردی، ئەم جۆرە كلیپانەش خەڵك یەك جار سەیری دەكات و دووبارە سەیری ناكەنەوە”.
وەكو خۆی باسی دەكات، لەمنداڵییەوە خەریكی كاری موزیكەو لەساڵی 1966 هونەر بۆتە كاری سەرەكی ئەو “بەڵام لەبەرئەوەی باوكم گۆرانیبێژ بوو، بێگومان ئەو حەز و ئارەزووەی باوكم هەیبوو، كاریگەریەكی زۆری لەسەر من كرد، هەروەها حەسەن جەزیری، كاوێز ئاغا، محەمەد عارف، مەریەم خان، زۆر هەڵبەستوان هەن پشتیان پێدەبەستم، كە هۆنراوەكانیانم كردووە بەگۆرانی وەك جگەرخوێن و حەكیم سەفكان”.
ئەو گۆڕانكارییە هونەرییەی لەهونەری باكوری كوردستان دروست بووە خەلیل بە “دیكۆر” وەسفی دەكات و پێی وایە ئەو گۆڕانكاریانەی رۆژ بەرۆژ دروست دەبن چ لەرووی سیاسی و هونەرییەوە لەباكووری كوردستان تەنیا روخسارییەو جدی نییە “بۆیە دەوڵەتی تورك دەیەوێت لەوكاتانەدا بەم پیلانانە ئامانجەكەی خۆی بپێكێ”. لەسەر ئەم باسە بەردەوام بوو، گوتیشی “چونكە شۆڕشی گەل لەباكوور زیاتر بەهێزتر بووە، بۆیە حكومەتی توركیا سەرەڕای بەردەوامبوونی لەسەر ئینكاریكردنی كورد، بەڵام نەیتوانی بەردەوام بێت، بۆیە لەبەرئەوە كەمێك پێشكەوتنی لەپرۆسەی سیاسی وڵاتدا كرد، لەبەرئەوەشە شۆڕشی گەل لەباكوور رۆژ لەدوای رۆژ بەهێزتر دەبێت و ئاكامی باشیشی لێدەكەوێتەوە”.
ناوبراو كردنەوەی كەناڵی TRT6 بەپیلانی نوێی توركیا وەسف دەكات دژ بە كورد، بۆیە داوای داخستنی دەكات “توركیا دوای كردنەوەی كەناڵی TRT6 ئامانج و پیلانەكانی گۆڕیووە و شێوازی دیكەی لەدژی كورد پەیڕەو كردووە، ئەوەیش كردنەوەی كەناڵەكانی ئیستای نێو توركیایە، كە لەبەرنامەكاندا ئاشكرایە كە دەیانەوێت كورد لەرێی موسڵمانیەتییەوە لەخشتە ببەن، بۆیە ئەمانە خزمەت بە چاند و هونەری كوردی ناكەن، بەڵكو دژایەتی تێكۆشانی گەلی كورد دەكەن و راستییەكان چەواشە دەكەن، دابخرێن باشترە”.